Στο μεταξύ, η οικονομική κρίση τους αναγκάζει να ζήσουν τα καλύτερά τους χρόνια, τα μαθητικά, μέσα στις έγνοιες και τον προβληματισμό, αντί να είναι ανέμελοι. Την εικόνα αυτή σκιαγραφούν εκπαιδευτικοί, με αφορμή έρευνα μαθητών που διεξήχθη στη διάρκεια της τρέχουσας σχολικής χρονιάς (2013-2014) σε τρία λύκεια της Ελλάδας και της Κύπρου. Συνολικά 566 μαθητές από το Αριστοτέλειο Κολλέγιο Θεσσαλονίκης, το 4ο Γενικό Λύκειο Καρδίτσας και το Λύκειο Σολέας της Κύπρου συμμετείχαν στην έρευνα με θέμα: «Πώς επηρέασε και εξακολουθεί να επηρεάζει η οικονομική κρίση το σχολείο μας», στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος eTwinning.
Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει «μέτρια» έως «πολύ» την προσωπική ζωή της συντριπτικής πλειονότητας των μαθητών, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας στο Αριστοτέλειο Κολλέγιο και στο 4ο ΓΕΛ της Καρδίτσας. Από το Λύκειο Σολέας της Κύπρου λιγότεροι μαθητές δήλωσαν πως επηρεάστηκε η προσωπική τους ζωή σε μεγάλο βαθμό.
Ειδικότερα:
-Στην ερώτηση «Πόσο «καταδικασμένη» αισθάνεστε τη δική σας γενιά, λόγω της οικονομικής κρίσης;» το 57% των μαθητών από το σχολείο της Κύπρου, το 67% από το σχολείο της Θεσσαλονίκης και το 70% από το σχολείο της Καρδίτσας απάντησαν «πολύ» και «πάρα πολύ».
-Η παιδεία και η υγεία συγκαταλέγονται στους τομείς που έχουν πληγεί «πολύ» και «πάρα πολύ» από την κρίση, σύμφωνα με τις απαντήσεις της πλειονότητας. Οι τομείς της διασκέδασης, των διαπροσωπικών σχέσεων και της οικογένειας έχουν επηρεαστεί «μέτρια» έως «πολύ», όπως απάντησε πάνω από το 50% των νέων. Το περιβάλλον έχει επηρεαστεί λιγότερο, σύμφωνα με σημαντικό ποσοστό των εφήβων.
-Την ίδια στιγμή, των 34% των ερωτηθέντων του Λυκείου Σολέας εργάζονται (με μερική απασχόληση) για να ενισχύσουν οικονομικά τις οικογένειές τους, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά για το Αριστοτέλειο Κολλέγιο και το 4ο ΓΕΛ Καρδίτσας ανέρχονται σε 18% και 14%.
-Το 34% των μαθητών του Αριστοτελείου, το 42% του Λυκείου Σολέας και το 38% του 4ου ΓΕΛ Καρδίτσας ανέφεραν πως υπάρχουν άνεργοι στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον.
-Το 58% των μαθητών του Αριστοτελείου Κολλεγίου, το 57% των μαθητών του 4ου ΓΕΛ Καρδίτσας και το 46% των μαθητών του Λυκείου Σολέας έχουν σκεφτεί το ενδεχόμενο να μεταναστεύσουν οι ίδιοι ή μέλη της οικογένειάς τους σε μια χώρα με καλύτερη οικονομική ανάπτυξη.
-Η πλειονότητα των ερωτηθέντων και στα τρία σχολεία θεωρεί λογική την αύξηση του ρατσισμού, λόγω της οικονομικής κρίσης.
-Το 87% των μαθητών των δύο σχολείων της Ελλάδας και το 95% της Κύπρου απάντησαν θετικά στην ερώτηση: «Πιστεύετε ότι θα έπρεπε το κράτος να δίνει μεγαλύτερη σημασία στην παιδεία και στους μαθητές αυτό το διάστημα;».
-Σχεδόν όλοι οι μαθητές εκφράζουν την πεποίθηση ότι η οικονομική κρίση είναι αποτέλεσμα κακής διαχείρισης των οικονομικών του κράτους.
-Η πλειονότητα των μαθητών στα δύο σχολεία της Ελλάδας επισήμανε ότι δεν διακρίνει σημάδια ανάκαμψης της οικονομικής κατάστασης με το πέρασμα του χρόνου, σε αντίθεση με το 55% των παιδιών της Κύπρου που διακρίνει.
-Στην ερώτηση «Σε ποιο βαθμό έχουν εμφανιστεί περισσότερα προβλήματα παραβατικότητας και κρούσματα βίας στο σχολείο, παρά πριν» οι περισσότεροι μαθητές έκριναν πως έχουν εμφανιστεί «λίγο» έως «καθόλου».
-«Το σχολείο μπορεί να βοηθήσει ακόμα περισσότερο τους μαθητές, ώστε να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες που προκύπτουν από την οικονομική κρίση;» Οι περισσότεροι μαθητές δήλωσαν ότι είναι δυνατό να επέμβει και να συμβάλλει στον περιορισμό των προβλημάτων τους.
– Στην ερώτηση «έχετε εγκαταλείψει κάποια από τα φροντιστήρια που πηγαίνατε πριν;» η απάντηση ήταν αρνητική για το 80% των μαθητών της Καρδίτσας, το 66% των μαθητών του Λυκείου Σολέας και το 54% των μαθητών του Αριστοτελείου Κολλεγίου. Οι περισσότεροι μαθητές δήλωσαν πως έχουν επηρεαστεί τα μελλοντικά τους σχέδια για σπουδές, λόγω της οικονομικής κρίσης, ενώ θα επιθυμούσαν να γίνουν μέλη ομάδας που παρατηρεί, εντοπίζει μαθητές/τριες του σχολείου τους που έχουν άμεση ανάγκη οικονομικής υποστήριξης.
-Τέλος, ζητήθηκε από τους μαθητές των σχολείων να απαντήσουν σε ερωτήσεις ελεύθερης ανάπτυξης, όπως για παράδειγμα: «Τι μπορεί να κάνει ένας έφηβος, γενικά, για να επιβιώσει στην οικονομική κρίση». Η νεολαία φαίνεται να πιστεύει πως είναι απαραίτητη η μείωση των εξόδων (αποταμίευση), η αισιόδοξη διάθεση και στάση για εύρεση εργασίας, η μόρφωση σε συνδυασμό με την καλλιέργεια του ήθους, η αποδοχή ή και προσφορά βοήθειας σε κοινωνικούς φορείς καθώς και τεράστια αποθέματα υπομονής.
-«Ποιες κοινωνικές δράσεις μπορεί να αναλάβει το σχολείο με στόχο την αντιμετώπιση της κρίσης;» Απαντώντας ορισμένοι μαθητές κατέθεσαν προτάσεις, όπως η δημιουργία ταμείου αλληλεγγύης για άπορους μαθητές ή οικογένειες, η συγκέντρωση τροφίμων ή και διανομή συσσιτίων (ή σχολικά είδη) σε οικογένειες που το έχουν ανάγκη. Ταυτόχρονα, συστήνουν τα φροντιστήρια αλληλεγγύης, τη διοργάνωση συζητήσεων, δράσεων και εκδηλώσεων με θέμα την κρίση, αλλά και τη μείωση των τιμών των κυλικείων.
Oι περισσότεροι μαθητές εμφανίζονται «μέτρια» έως «πάρα πολύ» αισιόδοξοι για το μέλλον τους.
Οι εκπαιδευτικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό τους νέους τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε βιοτικό επίπεδο, εντούτοις δεν έχουν ενταθεί τα ρατσιστικά φαινόμενα και έμμεσα διαφαίνεται η αισιοδοξία τους για το μέλλον.
«Οι μαθητές και των τριών σχολείων αποκάλυψαν, μέσω του έργου τους, ότι μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες, τους ίδιους προβληματισμούς και βιώνουν την ίδια πραγματικότητα», ανέφερε η φιλόλογος του Αριστοτελείου Κολλεγίου και υπεύθυνη του προγράμματος, Μαίρη Παπαχρήστου επισημαίνοντας πως τα προβλήματα που καθημερινά αναφύονται στα σχολεία αντικατοπτρίζουν αυτά που συναντά κάποιος καθημερινά στην κοινωνία. «Η οικονομική κρίση, σύμφωνα με την άποψη διαφόρων κοινωνιολόγων, ψυχολόγων και άλλων ειδικών επί του θέματος, έχει άμεση και σοβαρή επίδραση στους μαθητές και στην παιδεία γενικότερα με όλα τα σοβαρά επακόλουθα που προκύπτουν από την οικονομική στενότητα και έλλειψη οικονομικών πόρων. Οι νέοι αποτελούν το πιο τρυφερό και ευαίσθητο κομμάτι της κοινωνίας. Ο αντίκτυπος σε αυτούς είναι τεράστιος και η ζημιά που επιδέχονται ανυπολόγιστη, κυρίως στο συναισθηματικό τομέα και στη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους», τόνισε η κ. Παπαχρήστου. Οι ομάδες εργασίας των εκπαιδευτικών που δημιουργήθηκαν στα τρία σχολεία ευθύς εξ αρχής έθεσαν ως στόχο να ψηλαφίσουν τον μαθητικό παλμό εφαρμόζοντας το μαθητοκεντρικό μοντέλο δράσης. Οι μαθητές είχαν άμεση εμπλοκή σε όλα τα στάδια υλοποίησης του προγράμματος, ώστε να εξωτερικεύσουν όσο το δυνατό περισσότερο τα συναισθήματα τους.
Το έργο των μαθητών δεν περιορίστηκε μόνο στην έρευνα και παρουσίαση των αποτελεσμάτων της, αλλά είχε διαθεματικό και πολυδιάστατο χαρακτήρα. «Η ιδιαιτερότητα της συνεργασίας των τριών σχολείων έγκειται στο γεγονός ότι το Αριστοτέλειο Κολλέγιο Θεσσαλονίκης είναι ιδιωτικό σχολείο, το 3ο ΓΕΛ Καρδίτσας είναι σχολείο πόλης στην Ελλάδα και το Λύκειο Σολέας είναι σχολείο της υπαίθρου της Κύπρου. Η ταύτιση των απόψεων και η κοινή αντιμετώπιση των πραγμάτων ήταν εκπληκτική», είπε η κ. Παπαχρήστου και πρόσθεσε: «Οι μαθητές όχι μόνο των τριών αδελφών σχολείων, αλλά όλων των σχολείων της Ελλάδας και της Κύπρου, ανεξάρτητα αν είναι δημόσια ή ιδιωτικά, είναι αναγκασμένοι να ζήσουν τα καλύτερα και πιο όμορφα τους χρόνια σε περιορισμούς και στερήσεις. Αντί να είναι ανέμελοι, ζουν μέσα στις έγνοιες και τον προβληματισμό. Αυτά όλα βγαίνουν στην επιφάνεια μέσα από την έρευνα τους και το όλο έργο τους».
Ο διευθυντής του Αριστοτελείου Κολλεγίου, Χρήστος Γκροζούδης επισήμανε πως μέσα από τις διασχολικές συμπράξεις προωθείται η συνεργασία μεταξύ σχολείων διαφορετικών περιοχών, αναπτύσσεται η ερευνητική αντίληψη των παιδιών και εξάγονται συμπεράσματα, στο πλαίσιο ερευνών.
