Προτού όμως περάσουμε στο σχεδιασμό της νέας εποχής θα ήταν χρήσιμο να κατανοήσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά της υφιστάμενης εξαγωγικής δραστηριότητας. Η κατανόηση της δομής και εξέλιξης του εξαγωγικού εμπορίου της χώρας μας πιστεύουμε ότι είναι αναγκαία συνθήκη για το σωστό σχεδιασμό των επόμενων βημάτων στην πορεία ανασυγκρότησης της οικονομίας.
Τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης είναι τα εξής:
Δομή εξωτερικού εμπορίου
Όσο αφορά στη διάρθρωση των εισαγωγών, μετά από μια περίοδο σταθερότητας (2002-2009), η εισαγωγική δραστηριότητα εισήλθε σε μια περίοδο σημαντικών ανακατατάξεων, η οποία ήταν συνέπεια της θεαματικής υποχώρησης του μεριδίου των εισαγωγών οχημάτων, των αυξομειώσεων των εισαγωγών λοιπού μεταφορικού υλικού (κυρίως πλοίων) και της αύξησης των εισαγωγών του φυσικού αερίου (βλ. Διάγραμμα Structural Change Index-SCI).
Αντίθετα, η σύνθεση των εξαγωγών από μια περίοδο μεγάλων ανακατατάξεων από το 2002 έως το 2008 φαίνεται ότι έχει εισέλθει σε μια περίοδο σχετικής σταθερότητας. Ο βασικός λόγος της μεταβολής της σύνθεσης των εξαγωγών ήταν η σημαντική υποχώρηση των εξαγωγών ειδών ένδυσης από το 17% των συνολικών εξαγωγών στο 2,8% το 2012.
Σύνθεση εξωτερικού εμπορίου
Το ελληνικό εξωτερικό εμπόριο κυριαρχείται από την εισαγωγή, διύλιση, επεξεργασία και επανεξαγωγή προϊόντων πετρελαίου. Οι εισαγωγές του αργού πετρελαίου αποτελούν το 30,6% της συνολικής αξίας των εισαγωγών, ενώ ακολουθούν τα ιατρικά προϊόντα και φάρμακα, καθώς και τα ηλεκτρικά μηχανήματα και συσκευές.
Παράλληλα, οι εξαγωγές προϊόντων πετρελαίου αποτελούν το 34,6% της αξίας των ελληνικών εξαγωγών, ενώ ακολουθούν τα φρούτα και λαχανικά, τα μεταλλεύματα (σιδηρούχα και μη), αλλά και τα φαρμακευτικά προϊόντα και τα ενδύματα.
Βαθμός εξειδίκευσης ελληνικών εξαγωγικών προϊόντων
Όπως επανειλημμένα έχουμε τονίσει η επιτυχία ή όχι της προσπάθειας δημιουργίας ενός εξωστρεφούς αναπτυξιακού προτύπου δεν είναι συνάρτηση μόνο του κόστους εργατικού δυναμικού. Αντίθετα, χώρες με πολύ υψηλότερα επίπεδα εργατικού κόστους και ασφαλιστικών εισφορών έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα, εστιαζόμενες σε εξαγωγές προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, τα οποία προϋποθέτουν σημαντικό βαθμό εξειδίκευσης. Σύμφωνα με τους δείκτες συγκριτικού πλεονεκτήματος, η Ελλάδα φέρεται να επικεντρώνεται σε εξαγωγές αγαθών, όπως καπνό, είδη διατροφής, γεωργικά προϊόντα, ακατέργαστα γουναρικά και υφαντικές ίνες, καθώς και ορυκτά και μεταλλεύματα.
Συμπεράσματα
Συμπερασματικά και έχοντας πάντα υπόψη μας ότι στη μελέτη δε συμπεριλαμβάνεται ο κλάδος των υπηρεσιών, η ανάλυσή μας συμβάλλει στην ανάδειξη των αδυναμιών του ελληνικού εξαγωγικού εμπορίου και ταυτόχρονα υποδεικνύει την κατεύθυνση προς την οποία θα πρέπει να κινηθούμε στο άμεσο μέλλον.
Το βασικό γνώρισμα συνεπώς των ελληνικών εξαγωγών είναι η πολύ μικρή προστιθέμενη τους αξία, καθώς πρόκειται για βασικά αγαθά τα οποία εξάγονται σε ακατέργαστη και πρωτογενή μορφή χωρίς να υφίστανται καμία περαιτέρω επεξεργασία επί ελληνικού εδάφους, γεγονός που θα αύξανε το οικονομικό όφελος των εξαγωγών για την ελληνική οικονομία και θα συνέβαλε στην ανάδειξη επώνυμων ελληνικών προϊόντων. Άμεση συνέπεια του χαμηλού βαθμού εξειδίκευσης των ελληνικών εξαγωγών είναι ότι η Ελλάδα καταλαμβάνει μόλις την 54η θέση στην παγκόσμια κατάταξη με βάση το δείκτη εξειδίκευσης εξαγόμενων εμπορευμάτων.
Η πρόκληση λοιπόν για το μέλλον δεν μπορεί να είναι η αύξηση των μεριδίων αγοράς μέσω της περαιτέρω συμπίεσης του εργατικού κόστους. Αντίθετα, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην περαιτέρω εγχώρια επεξεργασία των προϊόντων, μεταλλευμάτων και αγροτικής παραγωγής, στα οποία η Ελλάδα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα, με ταυτόχρονη ανάδειξη ελληνικών επώνυμων προϊόντων, τα οποία θα μπορέσουν να ενσωματώσουν υψηλότερα περιθώρια κέρδους, απαλλάσσοντας τις ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις από το συνεχή ανταγωνισμό από χώρες χαμηλού εργατικού και παραγωγικού κόστους.
