Άρθρο του Σεραφείμ Π. Κοτρώτσου, δημοσιογράφου Real news– Real fm, στο έντυπο περιοδικού του ka–business.gr «ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ»
Παρατηρώντας κανείς το μωσαϊκό της ελληνικής κρίσης διαπιστώνει, εύκολα, πως ένας από τους τομείς της οικονομίας που έχει πληγεί περισσότερο είναι αυτός των μέσων ενημέρωσης.
Το πρόβλημα αποδίδεται, συνήθως, στην δραματική μείωση του διαφημιστικού τζίρου: όλες οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν περικόψει –σε ορισμένες περιπτώσεις σχεδόν μηδενίσει- την επικοινωνιακή τους δαπάνη, γεγονός που αντανακλά στο διαφημιστικό έσοδο των media.
Η ερμηνεία αυτή είναι εν μέρει, μόνο, ορθή. Για να είναι κανείς ακριβής και «δίκαιος» πρέπει να δει τις σοβαρές στρεβλώσεις μιας αγοράς που αναπτύχθηκε και συντηρήθηκε πλασματικά και, τώρα, υφίσταται τις συνέπειες του κλίματος χρεοκοπίας.
Τα media, στην Ελλάδα, δεν αναπτύχθηκαν ποτέ με όρους πραγματικής ιδιωτικής οικονομίας. Το αντίθετο: εάν υπάρχουν περιπτώσεις σαθρού κρατισμού που θα άξιζε κανείς να αναφέρει, τα media είναι, αναμφισβήτητα, μία απ΄ αυτές τις περιπτώσεις.
Πρώτον, γιατί το διαφημιστικό έσοδο που συντήρησε επί δεκαετίες μεγάλα και μικρά, ακόμα και κυκλοφοριακά ανύπαρκτα, μέσα ενημέρωσης προήλθε, σε ποσοστό άνω του 50%, από το κράτος.
Η κρατική διαφήμιση (ως μέσο επιρροής και χειραγώγησης) γέμισε τα ταμεία –ενίοτε τα «προσωπικά»- κάποιων μιντιαρχών, το έσοδο αυτό, όμως, σπανίως κατευθυνόταν σε επενδύσεις για την ανάπτυξη της επιχείρησης.
Δεύτερον, τα media υπήρξαν στην Ελλάδα ίσως ο μοναδικός τομέας της οικονομίας όπου ο επιχειρηματίας – εκδότης δεν επένδυε με δικά του χρήματα ή δεν επανεπένδυε τα κέρδη του, αλλά επιβίωνε σχεδόν αποκλειστικά με τραπεζικό δανεισμό.
Ο δανεισμός αυτός, σε πλείστες όσες περιπτώσεις, υπήρξε προϊόν συναλλαγής με τραπεζικούς ομίλους κυβερνητικής επιρροής. Οι δόσεις κάθε δανείου αποπληρωνόταν με το επόμενο δάνειο, από ένα σημείο και ύστερα, μάλιστα, τα δάνεια κάλυπταν σε ποσοστό έως και 70% τις συμβατικές υποχρεώσεις (μισθοδοσία, λειτουργικά κόστη) της επιχείρησης.
Είναι προφανές πως αυτή η κατάσταση δημιούργησε τη μιντιακή «φούσκα». Υπερδανεισμένες εκδοτικές επιχειρήσεις (όταν, δε, τα επιτόκια εκτοξεύθηκαν, η αποπληρωμή αυτών των δανείων κατέστη ανέφικτη) βρέθηκαν αδύναμες στη δίνη της κρίσης.
Με τη δραματική συρρίκνωση του διαφημιστικού εσόδου και τη μείωση των κυκλοφοριών, σε συνδυασμό με τα κόστη που παρέμειναν υψηλά (π.χ. λόγω των εξωπραγματικών προσφορών και της επικοινωνιακής δαπάνης, κυρίως, στις κυριακάτικες εκδόσεις), η χρεοκοπία του μοντέλου ήταν κάτι περισσότερο από αναμενόμενη.
Υπάρχει διέξοδος;
Ας μη γελιόμαστε. Τα περισσότερα συμβατικά –παραδοσιακά- μέσα ενημέρωσης (εφημερίδες, περιοδικά) θα αναγκαστούν να αναστείλουν την κυκλοφορία τους. Αρκετές επιχειρήσεις είναι ήδη μη βιώσιμες και δεν είναι δυνατό να στηρίζονται εσαεί από τις πιεσμένες και δίχως ρευστότητα τράπεζες.
Κάποια, λίγα, θα κατορθώσουν σταδιακά να αντλήσουν κεφάλαια από επενδυτές με ρευστότητα (π.χ εφοπλιστές) ή θα συρρικνώσουν το κόστος λειτουργίας τους με απολύσεις, περικοπές μισθών κ.ά.
Η μοναδική δυνατότητα επιβίωσης είναι, εν τέλει, μόνο ο εκσυγχρονισμός των μέσων ενημέρωσης, μέσω διαδικτύου.
Σε συνδυασμό, βεβαίως, με την κατοχύρωση της ανεξαρτησίας τους.
Προ μερικών εβδομάδων, οι New York Times μήνυσαν τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Μπάρακ Ομπάμα, για παρακράτηση πληροφοριών σχετικά με υπόθεση που ενέπιπτε στον γνωστό Patriot Act.
Παρά το γεγονός ότι η κρίση ανάγκασε ακόμα και τους New York Times να μειώσουν δραστηριότητες και προσωπικό, ο μιντιακός όμιλος θα επιβιώσει και θα κερδοφορήσει, κυρίως εξαιτίας των επενδύσεων του στο διαδίκτυο και σε παράλληλες υπηρεσίες.
Αυτός είναι ο μόνος δρόμος. Νέες ιδέες, νέες τεχνολογίες, διαδίκτυο και νέες υπηρεσίες. Η παραδοσιακή δημοσιογραφία, όπως την ξέραμε, έχει πεθάνει. Γιατί; Για να παραφράσουμε το γνωστό ρητό: «Είναι η τεχνολογία, ηλίθιε…».
Ειδικότερα, στην Ελλάδα και όλοι οι παράγοντες που προαναφέραμε…
