Όταν ξεσπούν αυτά τα σκάνδαλα, οι καταναλωτές, συχνά, δεν είναι σε θέση να λάβουν αποζημίωση και πληρώνουν τις ζημιές, από την τσέπη τους. Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα: τα εμφυτεύματα στήθους, η παραπλανητική πώληση ασφαλιστικών ή επενδυτικών προϊόντων, όπου παρά τις μεγάλες ζημιές σε χιλιάδες καταναλωτές, από την ίδια εταιρεία, οι περισσότεροι καταναλωτές δεν πήραν πίσω ούτε ένα λεπτό. Το πρόβλημα είναι ότι, όταν η εταιρεία δεν επιθυμεί να αποζημιώσει τους καταναλωτές, τα θύματά της πρέπει να προσφύγουν, στα δικαστήρια, για να λάβουν αποζημίωση. Λίγοι βέβαια καταναλωτές διαθέτουν χρόνο και χρήματα, για να προσφύγουν, ατομικά, στα δικαστήρια, κυρίως όταν «εσύ ένας μικρός καταναλωτής πρέπει να αντιμετωπίσεις μια εταιρεία γίγαντα».
Ας πάρουμε για παράδειγμα το σκάνδαλο των εκπομπών ρύπων, από αυτοκίνητα diesel. Η Volkswagen παραποίησε τους ελέγχους εκπομπών ρύπων, στην Ε.Ε., για να πουλήσει αυτοκίνητα, που ρύπαιναν πολύ περισσότερο από όσο έπρεπε. Πάνω από 8 εκατομμύρια Ευρωπαίοι καταναλωτές εκτιμάται ότι εξαπατήθηκαν. Σχεδόν κανείς δεν πήγε ατομικά στα δικαστήρια, ούτε έλαβε κάποια αποζημίωση.
Η αδιάλλακτη στάση της Volkswagen, που αρνείται να αποζημιώσει τους πελάτες της, στην Ε.Ε. – σε αντίθεση με τις Η.Π.Α., όπου οι πελάτες της, γρήγορα και γενναιόδωρα αποζημιώθηκαν – δείχνει στον καθένα πόσο φτωχά είναι τα μέσα που διαθέτουν οι καταναλωτές, στην Ε.Ε. Είναι πιθανόν η σταγόνα που γέμισε το ποτήρι και ανάγκασε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει δράση.
Πρότεινε να θεσμοθετηθεί, σε όλα τα κράτη-μέλη διαδικασία κατάθεσης συλλογικών αγωγών αποζημιώσεων. Στις συλλογικές αγωγές, μια οργάνωση, συνήθως μια Ένωση Καταναλωτών, εκπροσωπεί όλους τους καταναλωτές, που ζημιώθηκαν. Οι συλλογικές αγωγές είναι φυσικά πιο ισχυρές και αποτελεσματικές, από τις ατομικές. Είναι, επιπλέον, συχνά ο μόνος τρόπος, για να αποδοθεί δικαιοσύνη, στους καταναλωτές. Τα μεμονωμένα θύματα χρειάζεται να αφιερώσουν λιγότερη ενέργεια, χρήματα και χρόνο, για μια συλλογική αγωγή. Μόνο λίγες χώρες διαθέτουν μια τέτοια λειτουργική και συγκριτικά εύκολη νομική διαδικασία. Στην Ελλάδα, η διαδικασία αυτή δεν υπάρχει. Οι καταναλωτές μπορούν να προσφύγουν συνολικά, αλλά αφού η υπόθεση κερδηθεί, ο κάθε καταναλωτής μεμονωμένα πρέπει να διεκδικήσει τη δική του αποζημίωση (την εφαρμογή της δικαστικής απόφασης).
Με την πρότασή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επιτέλους εξασφαλίζει καλύτερη πρόσβαση στη δικαιοσύνη για όλους τους καταναλωτές: μια συλλογική αγωγή αποζημίωσης θα ήταν διαθέσιμη, παντού, στην Ε.Ε.
Όμως, αυτά που συνέβησαν, από τη στιγμή της δημοσιοποίησης της πρότασης, αποτελούν σκάνδαλο. Ομάδες επιχειρήσεων, που πριν πάλευαν να μη θεσμοθετηθεί η συλλογική αγωγή αποζημίωσης, τώρα κινητοποιούνται, για να καταστρέψουν την πρόταση και μάλιστα με βοήθεια, από τις Η.Π.Α. Μια εκστρατεία του Αμερικάνικου Εμπορικού Επιμελητηρίου, που εκπροσωπεί μεγάλες αμερικάνικες εταιρίες, που δραστηριοποιούνται, στην Ευρώπη, ναρκοθετεί τη νομική πρόταση, όσο είναι δυνατό. Φαίνεται ότι κερδίζει έδαφος ανάμεσα στους Ευρωβουλευτές και στις εθνικές κυβερνήσεις, που τροποποιούν την πρόταση, πριν προλάβει να γίνει ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Είναι ντροπή, προσπάθειες οργανώσεων, όπως το Αμερικάνικο Εμπορικό Επιμελητήριο, που ζητάνε «διασφαλίσεις», για την προστασία των επιχειρήσεων να επηρεάζουν αυτούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις. Η πραγματικότητα είναι ότι αυτές οι «διασφαλίσεις», αποτελούν εμπόδια, για να γίνει η διαδικασία δύσκολη και να μην χρησιμοποιηθεί.
Η Ε.Ε. πρέπει να δείξει ότι μπορεί να δημιουργήσει ένα σύστημα συλλογικών αγωγών αποζημίωσης, που θα είναι λειτουργικό, για τους καταναλωτές και όχι ένα σύστημα, που θα έχει αμέτρητους περιορισμούς, για να ηρεμεί τις ανησυχίες των επιχειρήσεων. Η καλλιέργεια φόβου, από το Αμερικάνικο Εμπορικό Επιμελητήριο και άλλους, ότι οι συλλογικές αγωγές τύπου Η.Π.Α. θα έρθουν στην Ευρώπη, για να καταστρέψουν επιχειρηματικές δραστηριότητες, αποτελεί τρόπο να αποσπαστεί η προσοχή, από το πραγματικό πρόβλημα: Οι καταναλωτές, υπερβολικά συχνά, δεν έχουν τη δυνατότητα να δικαιωθούν, όταν υποστούν ζημία.
Οι πολλές τροπολογίες, που προτάθηκαν από τις οργανώσεις των επιχειρήσεων, εάν υιοθετηθούν, θα οδηγήσουν σε ένα εργαλείο τόσο περίπλοκο και επιβαρυντικό, που δε θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Στις χώρες τις Ε.Ε., όπου υπάρχει η διαδικασία των συλλογικών αγωγών αποζημίωσης, δεν υφίσταται καμία περίπτωση κατάχρησης του εργαλείου, ούτε καμιά περίπτωση χρεωκοπίας επιχείρησης, εξαιτίας συλλογικής αγωγής. Οι σωστές επιχειρήσεις δεν πρέπει να ανησυχούν. Μόνο αυτές που εξαπατούν θα έπρεπε να ανησυχούν.
Η Ε.Ε. πρέπει να διασφαλίσει ότι αυτή η πρόταση θα επιτρέψει, στους καταναλωτές να χρησιμοποιούν τις συλλογικές αγωγές αποτελεσματικά. Η πρόταση πρέπει να γίνει νομοθεσία γρήγορα. Ζητάμε δικαιοσύνη και όχι απαγορευτικά εμπόδια.
