Πλησιάζουν οι δημοτικές εκλογές. Η κάθε επί μέρους πόλη, από όσες απαρτίζουν το πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης, ετοιμάζεται να υποδεχθεί το νέο αυτοδιοικητικό της προσωπικό, τρέφοντας ελπίδες πως, κάποια στιγμή, θα υπάρξει εκείνος ο οραματισμός (ή ο οραματιστής) που τελικά θα ανατρέψει “τυφλές”, χωρίς πρόγραμμα, πορείες πολλών δεκαετιών και μάλιστα με υπνώττοντα “αυτόματο πιλότο”. Ο λαός της, από την άλλη μεριά, αγνοώντας ή ακόμη και αδιαφορώντας, για το τι είδους πόλη επιθυμεί, παραμένει πρακτικά αμέτοχος σε αποφάσεις που λαμβάνονται και σε σχέδια που εκπονούνται. Λειτουργώντας ως οπαδός και όχι ως πολίτης, αφήνεται σε χαλαρή εκπροσώπηση και, χωρίς κριτική διάθεση, χειροκροτεί τον εκάστοτε υποψήφιο του κόμματος που ιδεολογικά υπερψηφίζει. Μια κοινωνία, λοιπόν, ανώριμη, που ωστόσο απαιτεί ισοπολιτεία. Μια κοινωνία που εγκαταλείπεται αμαχητί στην κακοποίηση εννοιών όπως δημοκρατία, ανοχή, δικαίωμα, υποχρέωση χωρίς καθόλου να νοιάζεται για μιαν έστω στοιχειώδη νοηματική τους αποκατάσταση. Λαός εντυπωσιακά ανιστόρητος, ες αεί δέσμιος ξεπερασμένων ιδεολογημάτων. Του διαφεύγει η ιδιοτέλεια των συνθημάτων (γραπτών ή εκφερομένων). Αγνοεί πως οποιαδήποτε κατάκτηση ή επίτευγμα απαιτεί όραμα και κόπο. Συνεπώς ένα λαός χωρίς νοητική ή πολιτική συγκρότηση, χωρίς συνειδητοποιημένη κοινωνική συμπεριφορά, χωρίς σεβασμό του χώρου ή διαφύλαξη της περιβάλλουσας αισθητικής (ως οντότητας).
Μετά από όλα αυτά είναι εύλογο πως αποτελεί σοβαρή υπόθεση, όλων εκείνων που επιζητούν την ψήφο μας, η προγραμματική ένταξη και στη συνέχεια η σοβαρή τους ενασχόληση με παραμέτρους και δραστηριότητες που θα θεραπεύουν, έστω και ελάχιστες, από τις παθογένειές μας και θα προσφέρουν όραμα, ευκαιρίες ανάπτυξης, πολιτισμό, ποιότητα ζωής.
Τα προβλήματα της πόλης, που είναι πολλαπλά, ετερόκλητα, έντονα ή και μόλις διαφαινόμενα, δείχνουν πως στο μέλλον, αν σοβαρά δεν τα φροντίσουμε, θα πολλαπλασιαστούν. Όλα τούτα, αρχικώς προφανή ή και προβλέψιμα και δυνητικώς ιάσιμα, σταδιακά, καθώς αφήνονται στη μοίρα τους, θα κακοφορμίζουν.
Σε τούτο το κείμενο επιχειρώ μια στοιχειώδη ταξινόμηση-αναφορά, κυρίως σε θέματα που άπτονται των οικονομικών δυνατοτήτων της πόλης μας. Για τους άλλους τομείς ίσως θα αποτολμήσω μια καταγραφή σε κάποιο άλλο μελλοντικό σημείωμα:
Metro: Ένα μείζον έργο που η αξία του αμφισβητήθηκε από επισήμους, ημιεπισήμους, από συγκροτημένα οικονομικά συμφέροντα, από ετερόκλητους ιδεολόγους κλπ. Στο παρελθόν, αρθρώθηκαν σε αντιδιαστολή με αυτό, προτάσεις αφελείς, ενδιαφέρουσες, περιττές, παρελκυστικές. Σταχυολογώ: “Της Σαλονίκης της πάει το καράβι”, “Εμείς με τραμ πηγαίνουμε”, “Ναι, στην υποθαλάσσια αρτηρία”, “Όχι, στην υποθαλάσσια αρτηρία” κλπ. Τελικά προκρίθηκε η λύση του Metro και από εκεί αρχίζει το επιχώριο δράμα. Φαίνεται πως πέρα από τα αρνητικά ιδεολογήματα (που κατά καιρούς είδαν το φως της δημοσιότητας) αλλά και τις καθ’ υπερβολή απαιτήσεις πολιτιστικών φορέων πάνω στο έργο και την πορεία του, υπάρχει προφανής αδυναμία της κεντρικής κυβέρνησης να το υποστηρίξει οικονομικά. Η συγκεκριμένη αδυναμία, πολύ πιθανώς συνεπικουρείται από εκείνους που οραματίζονται το μέλλον της πόλης με “τρυφερή ρομαντική” διάθεση (και, ει δυνατόν, ιππήλατα τραμ) και που, με προσχηματικές συμπεριφορές, δυναμιτίζουν πρακτικά την ομαλή του εξέλιξη, Να σημειωθεί πως εδώ δεν αθωώνω, καθόλου μάλιστα, την πολιτική της κατασκευάστριας εταιρείας αλλά καταγγέλλω παράλληλα και τα δικονομικά τεχνάσματα συγκεκριμένων τοπικών ταγών που αδρανοποιούν την ομαλή του εξέλιξη. Καταλήγω, λοιπόν, να διατηρώ την (ίσως και λανθασμένη) εντύπωση πως είναι εξόχως πιθανό, η οικονομική κρατική αδυναμία να επιδοτείται επιδέξια από τους έχοντες αντίρρηση προς το έργο που,.
Αεροδρόμιο: Κάθε όραμα ανάπτυξης πρέπει να συνοδεύεται από ευκολία πρόσβασης στον συγκεκριμένο τόπο. Η επέκταση του διαδρόμου προσγείωσης στο Αεροδρόμιο Μακεδονία, ώστε να καθίσταται δυνατή η έλευση πτήσεων non stop από μεγάλες αποστάσεις, αποτελεί σημείο αναφοράς αν επιθυμούμε μια δυναμική ανάπτυξη της πόλης και αξιοποίησης των δυνατοτήτων της γεωπολιτικής της θέσης. Κάθε φωνή που αντιστρατεύεται αυτό το σημείο θα πρέπει να μη λαμβάνεται σοβαρά υπ’ όψη. Παρά ταύτα, αρνητικές θέσεις κατετέθησαν και δημοσιεύθηκαν στο παρελθόν από υψηλά ιστάμενους και οι κατά τόπους “δραστήριοι οικολόγοι” προσπάθησαν να ακυρώσουν εγκατάσταση συστημάτων ασφαλούς προσγείωσης.
Ατμοσφαιρική ρύπανση: Το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής επιβάρυνσης εξ’ αιτίας της αλόγιστης καύσης ετερόκλητων υλικών, ήρθε να προστεθεί σε ένα τοπίο ήδη πολύ χειρότερο από τα όρια ασφαλείας που κατά καιρούς ορίζονται για το λεκανοπέδιο. Οι λόγοι πολλοί. Πέρα από την οικονομική κρίση αναφέρω την απουσία χώρων στάθμευσης που εξαναγκάζει τους οδηγούς σε περιττές διαδρομές, διπλοπαρκαρισμένα που αποτρέπουν κάθε προσπέραση βραδυπορούντων οχημάτων αμελέτητες πεζοδρομήσεις που επιμηκύνουν κατά πολύ ενδοαστικές διαδρομές, ποδηλατόδρομοι χωρίς συνειδητοποιημένους ποδηλάτες και οδηγούς. Εδώ δεν τολμώ να σκεφθώ πώς θα ήταν η πόλη μας χωρίς τον περιφερειακό και με ποιά εναλλακτική πρόταση οι τότε “ηρωικοί οικολόγοι” έβαζαν τα κορμιά τους μπροστά στις μπουλντόζες ώστε να μην γίνει το έργο.
Συγκοινωνιακό πρόβλημα: Σε σοβαρό ποσοστό σχετίζεται με το προηγούμενο. Πέρα από αυτά, η τραγική καθυστέρηση του Μετρό (όπως προανέφερα), λεωφορειόδρομοι κατειλημμένοι από ταξί ή παρκαρισμένα αυτοκίνητα, σηματοδότες αρρύθμιστοι, οδηγοί ασεβείς στο κόκκινο ή που κλείνονται στο κέντρο των διασταυρώσεων παρεμποδίζοντας την ομαλή κυκλοφορία, παρκαρίσματα που αποτρέπουν ή καθυστερούν τη διέλευση λεωφορείων ή άλλων βαρέων οχημάτων, κάκιστη ποιότητα οδοστρωμάτων αλλά και σήμανσης, αδυναμία χρονολογικής τήρησης δρομολογίων.
Καθαριότητα: Χώροι ατελώς καθαρισμένοι με καθυστερήσεις αποκομιδής των απορριμμάτων και συχνές καταχρηστικές απεργίες. Πάρκα ατημέλητα και ρυπαρά. Κάδοι κατεστραμμένοι. Απορριμματοφόρα που στη διαδρομή τους εγκαταλείπουν ρυπαρά υγρά. Ακατάλληλες ώρες αποκομιδής που δυσχεραίνουν την κυκλοφορία. Χώροι ρυπαροί μεταξύ των πολυκατοικιών που αποτελούν μόνιμα σημεία μόλυνσης.
Αισθητική του αστικού χώρου: Γλυπτά βανδαλισμένα. Επιθετική αφισορρύπανση. Στάσεις αστικών συγκοινωνιών κατεστραμμένες. Επικάλυψη των ενημερωτικών και ρυθμιστικών πινακίδων (τουριστικών, χωροταξικών, κυκλοφοριακών) με αυτοκόλλητα ή με spray. Κανένας σεβασμός σε ιδιοκτησίες ή σε βιτρίνες όπως και κανένας σεβασμός σε μνημεία της πόλης όπου το graffiti έχει αφεθεί πρακτικά ατιμώρητο. Μια επιθετικά ακαλαίσθητη τριτοκοσμική αστική εικόνα.
Κοινωνικές ευκολίες: Η άμετρη και υπερβολική πεζοποίηση (κατά το σαλαμοποίηση) δρόμων έχει αποτέλεσμα την εκδίωξη των αυτοκινήτων (των κατοίκων και όχι των επισκεπτών) και θα συντελέσει, σε βάθος χρόνου, στην απομάκρυνση των μόνιμων κατοίκων του κέντρου της πόλης και, συνεπώς, σε “αγρίεμα” του αστικού μας τοπίου. Η μη εξυπηρέτηση μέσω του προσωπικού ΙΧ των κατοίκων της πόλης, σε σχέση με την κατοικία τους, επεμβαίνει αρνητικά στην ποιότητα ζωής τους, αποτρέπει την εξυπηρέτηση των υπερηλίκων, ταλαιπωρεί τις καθημερινές μεταφορές αντικειμένων (ψώνια από το supermarket κλπ) αλλά ακόμη και των όσων έχουν ανάγκη (κινητικά προβλήματα κλπ). Η απουσία κατάλληλου φωτισμού αλλά και αστυνομεύσεως σε περιοχές εκτός κέντρου, σε στάσεις μέσων μαζικής μεταφοράς καθώς και η μή ύπαρξη χρονικής συνέπειας στα δρομολόγια των λεωφορείων δημιουργούν αίσθημα γενικότερης ανασφάλειας. Η ηχορύπανση, τα κατειλημμένα πεζοδρόμια, τα αδέσποτα (σκυλιά και γάτες), οι συχνές πορείες, συνθέτουν ένα απωθητικό τοπίο για τον κάτοικο του κέντρου.
Δυνατότητες της πόλης: Η Θεσσαλονίκη παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη συγκεκριμένων τομέων (ακόμη και πιλοτικών σε εθνικό επίπεδο). Σε αυτό συντελούν ασφαλώς η χωροταξία και η ιστορική της παράδοση.
α. Διαθέτει ένα λιμάνι που θα μπορούσε να καταστεί το μείζον Ευρωπαϊκό λιμάνι για όσα εμπορεύματα έρχονται από την Ανατολή (Κίνα, Ιαπωνία, Νοτιοανατολική Ασία, Αυστραλία κλπ). Είναι απορίας άξιο πως η Ευρώπη αποδέχεται κοστολογικές και χρονικές επιβαρύνσεις που συνεπάγεται ταξίδι επιπλέον 6.500 μιλίων ώστε τα εμπορεύματα να φτάσουν, μέσω Σουέζ, στα λιμάνια του Βορά (Ρότερνταμ, Άμστερνταμ, Αμβούργο, Ανόβερο κλπ). Μια εκφόρτωση στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και μια υψηλής ταχύτητας σιδηροδρομική σύνδεσή του με το Δούναβη θα εξοικονομούσε σοβαρά κεφάλαια. Όμως δεν είναι μόνο το εμπορευματικό του τμήμα. Η αξιοποίηση της κρουαζιέρας (τώρα που το καμποτάζ ευτυχώς παρήλθε) μπορεί να αναζωογονήσει την χειμαζόμενη αγορά της πόλης. Οι διάφορες αιτιάσεις και σχοινοτενείς συζητήσεις πάνω στο μέλλον του λιμανιού μας, αν δεν εγκλείουν σκοπιμότητες, αναβάλλουν και ίσως καταργούν σταδιακά τις όποιες ευκαιρίες και το όποιο ενδιαφέρον θα έδειχναν σοβαροί επενδυτικοί οίκοι του εξωτερικού. Μια κατάλληλη, λοιπόν, πολιτική αναβάθμισης και προβολής μιας παρόμοιας πρότασης και υπογραφής ευφυών συμβάσεων (χωρίς διαφωνούντες πολιτικούς σκαρφαλωμένους στα κάγκελα) θα έφερνε στην πόλη έσοδα και ανάπτυξη.
β. Η πόλη, έχει την τύχη να διαθέτει στο κέντρο του Πολεοδομικού της συγκροτήματος δυο μεγάλα οικόπεδα. Της ΔΕΘ και του Γ’Σώματος Στρατού. Αυτά ενοποιούμενα, με κατάλληλη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, μπορούν να ανατρέψουν τόσο την εικόνα όσο και την οικονομία της πόλης με τη δημιουργία ενός σοβαρού συνεδριακού κέντρου, προδιαγραφών ικανών ώστε να στεγάζει παντός τύπου παγκόσμια συνέδρια (τονίζω το ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ώστε να σχεδιαστεί στο να έχει δυνατότητα εξυπηρέτησης άνω των 10.000 συνέδρων) μαζί με ένα 5* ξενοδοχείο θα άλλαζε το brad name της πόλης. Ο συγκεκριμένος χώρος ενοποιεί Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, Πολιτιστικά Μνημεία, Μείζονα Μουσεία, Χώρους Αναψυχής κλπ. Δημιουργεί ένα “Πολιτιστικό περίπατο” σε βάθος γνωριμίας. Παράλληλα ενισχύει σοβαρά την τοπική οικονομία, αφ’ ενός δημιουργώντας πάνω από 3.500 νέες θέσεις εργασίας και αφ’ ετέρου συντηρώντας την αγορά του κέντρου της πόλης. Λόγω απουσίας εθνικών πόρων η ανάθεση είναι εύλογο πως θα έπρεπε να γίνει με ανταποδοτικά κίνητρα.
γ. Η πόλη αποτελεί ολόκληρη, ένα ανοικτό μουσείο Βυζαντινών Ναών. Υιοθετήθηκαν από την UNESCO ως μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς και, σε συνδυασμό με το Βυζαντινό Μουσείο και το Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, μπορούν να καταστήσουν την Θεσσαλονίκη παγκόσμιο σημείο πολιτιστικής αναφοράς. Προσθέτοντας μάλιστα τη σχετική γειτνίασή της με την Πέλλα, τη Βεργίνα, το Δίον, τις Αιγές βλέπουμε πώς κλείνει ένας ιστορικός κύκλος σοβαρού ιστορικού αλλά και λατρευτικού ενδιαφέροντος.
δ. Λόγω του ότι υπάρχει σοβαρή υλικοτεχνική υποδομή σε μονάδες παροχής ιατρικών υπηρεσιών υψηλής ποιότητας και συνάμα οι χρονικές αποστάσεις από τις πρωτεύουσες των όμορων βορείων χωρών δεν ξεπερνούν τις 3 ώρες με το αυτοκίνητο θα μπορούσε να αναπτυχθεί σοβαρά και ανέξοδα ο τομέας του ιατρικού τουρισμού ώστε να καταστεί η Θεσσαλονίκη η Βαλκανική Μέκκα παροχής ιατρικών υπηρεσιών
Όλα τα παραπάνω αποτελούν μια ακροθιγή περιγραφή μιας πλειάδας προβλημάτων που ταλανίζουν αλλά και σοβαρών δυνατοτήτων που υφίστανται και που εμπνέουν. Δεν θα ισχυριστώ πως ένας δήμαρχος, ακόμη κι αν επρόκειτο για Μητροπολιτικό, θα μπορούσε να επιλύσει τα πάντα ή να πραγματοποιήσει όλα τα οράματα. Όμως φρονώ ότι ως συνειδητοποιημένος λαός θα μπορούσαμε να προτείνουμε και να επιβάλλουμε όραμα και λύσεις.
Καταλήγω λέγοντας πως δεν υπεραμύνομαι των πολιτικών επιλογών οιουδήποτε υποψηφίου δημάρχου, οιασδήποτε αστικής περιοχής του μείζονος πολεοδομικού συγκροτήματος. Κατέθεσα κάποιες επί μέρους σκέψεις μου και προτρέπω τους συμπολίτες μας, να σκεφθούν, ελεύθερα και αβίαστα και, επιτελώντας το εκλογικό τους καθήκον, να προσφέρουν τον θώκο του πρώτου πολίτη της περιοχής τους στους κατά τόπους άριστους διοικητικούς, έντιμους διαχειριστές και (μετά μανίας) αμετανόητους οραματιστές υποψήφιους.
